W kontekście historycznym mówi się, że Tonle Sap było dla Imperium Khmerskiego tym, czym Nil był dla Afryki. Jezioro Tonle Sap znajduje się w pobliżu miasteczka Tonle Sap w zachodniej części Niziny Kambodżańskiej. Jest otoczone przez 9 prowincji, a w 1997 roku ustanowiono tu Rezerwat Biosfery UNESCO. Jest to największe jezioro na Półwyspie Indochińskim oraz jeden z największych akwenów słodkowodnych na świecie, zasobny w ryby słodkowodne. Potocznie Tonle Sap nazywa się „wielkim jeziorem”, ale bardziej szczegółowa nazwa oznacza wielką wodę („tonle”), świeżą, nie słoną („sap”).
Zmienne jak rzeka
Jednym z fenomenów Tonle Sap jest jego zmienność pod względem stanu wody i powierzchni. W Kambodży występują dwie pory roku: sucha i deszczowa, a w zależności od nich jezioro jest znacznie większe lub dużo mniejsze. W porze suchej powierzchnia jeziora wynosi ok 2,5 tys. km², a głębokość nie przekracza 1 metra. W porze deszczowej powierzchnia jeziora zwiększa się nawet do 15 tys. km², a głębokość sięga 13-15 metrów.
O masywności zbiornika stanowi jego długość, wynosząca 250 km oraz szerokość 100 km. Nie tylko obfite opady deszczu powodują, że jezioro kilkakrotnie zwiększa swoją powierzchnię. Tonle Sap jest połączone przez Rzekę Tonle Sap z Mekongiem. Wiosna w Himalajach oraz rozpoczęcie pory deszczowej sprawiają, że w Mekongu znacznie przybywa wody. Zwiększona ilość wody powoduje, że Rzeka Tonle Sap zaczyna płynąć wstecz, wtłaczając wodę, żyzne osady oraz ryby z Mekongu do jeziora. Podobno Rzeka Tonle Sap jest jedyną na świecie, która sezonowo (2 razy do roku) zmienia swój bieg.
Fauna jeziora
W samym jeziorze znajduje się około 150 (niektórzy podają liczbę 300) gatunków ryb, w tym 11 uznanych za zagrożone wyginięciem. Występują tu także węże, żaby oraz, jeśli będziemy mieli szczęście (oczywiście będąc w łódce), możemy napotkać dziko żyjącego krokodyla syjamskiego. Tonle Sap jest także domem dla pangaza (suma giganta) – jednej z największych ryb słodkowodnych na świecie. Pangaz może urosnąć nawet do 3 metrów i ważyć 230 kg. Ponadto można wyróżnić tu wiele gatunków ptaków oraz prawdziwe bogactwo roślin.
Znaczenie gospodarcze
Żeby zrozumieć, jak ważne jest Tonle Sap dla lokalnej ludności, ale i całego kraju, warto przytoczyć pewne konkretne dane: 16% PKB Kambodży pochodzi z produkcji ryb słodkowodnych. W całej Kambodży produkuje się około 400 00 tys. ton ryb słodkowodnych, a Tonle Sap odpowiada za mniej więcej połowę (czasami mówi się o 75%) tej kwoty. Dodatkowo, rocznie z wód Tonle Sap wyławia się niecałe 7 mln węży i jest to największy połów tych gadów na świecie.
Legenda głosi, że nazwa rodzimej waluty "riel", pochodzi od nazwy małej ryby, którą można spotkać w wodach Mekongu.
Życie na wodzie
Kolejnym ewenementem są ludzie mieszkający dosłownie na i przy jeziorze. Szacuje się, że na samym jeziorze oraz wokół niego mieszka około 3 mln ludzi, z czego 90% żyje z „jeziora”. Są to głównie Khmerzy, ale napotkamy też Wietnamczyków, mniejszość Cham czy chińską. Żyją oni głównie z rybołówstwa, rolnictwa w porze suchej, małych lokalnych biznesów czy turystyki. Rybacy sprzedają lub wymieniają złowione ryby. Ususzone rybie łby są dobrym nawozem, a z tłuszczu niektórych gatunków można wyprodukować mydło.
Na jeziorze i wokół niego znajdziemy wiele mniejszych lub większych wiosek, część znajdujących się na lądzie, a cześć na wodzie. Ludzie trochę zamożniejsi oraz posiadający obywatelstwo kambodżańskie mieszkają na lądzie w domach na palach. Ci biedniejsi, często bez khmerskiego lub jakiegokolwiek obywatelstwa, mieszkają w domach na wodzie lub małych łodziach. W wioskach na wodzie, oprócz domów mieszkalnych, znajdziemy pagody, kościoły, sklepy, restauracje, posterunki policji, szkoły oraz… boisko do koszykówki.
Wioski na wodzie
Chong Khneas
Wioska na wodzie, którą zamieszkują głównie Wietnamczycy. Pierwszymi Wietnamczykami, którzy przybyli na tereny dzisiejszej Kambodży byli wysłannicy Dynastii Nguyen. Kolejna fala to urzędnicy kolonialni, którzy przybyli z francuskim okupantem do piastowania najniższych pozycji w urzędach kolonialnych. Za reżimu Pol Pota, Wietnamczycy albo byli siłą przesiedlani albo sami uciekali do Wietnamu. Po upadku tyranii czerwonych Khmerów zaczęli powracać do Kambodży. Jako że podczas ucieczki ich khmerskie dokumenty zostały zgubione lub zniszczone, obecnie nie mogą oni zakupić ziemi i zmuszeni są do mieszkania w domach na wodzie. Nowo rodzące się dzieci nawet nie uzyskują aktu urodzenia.
Kampong Phluk
Miejscowość znajduje się około 16 km od Siem Reap. Na osadę składają się trzy mniejsze wioski, w sumie zamieszkałe przez jakieś 3000 osób – głównie przez Khmerów, ale także Wietnamczyków. Kampong Phluk to osada na terenach zalewowych, dlatego w wiosce dominują domy na palach, a ich wysokość wynosi od 6 do 9 metrów. Do wioski można dostać się łodzią, a w porze suchej dodatkowo transportem lądowym. Jest to także bardzo dobra baza wypadowa do zwiedzenia pobliskiego lasu namorzynowego oraz doskonałe miejsce do oglądania zachodu słońca nad jeziorem.
Kompong Khleang
Miasteczko znajduje się około 35 km od Siem Reap i jest niemal 10-krotnie większe od Kampong Phluk. Znajdziemy tu mieszaninę domów na palach oraz domów na wodzie. W związku z większą odległością od Siem Reap, jest to miejsce dużo rzadziej odwiedzane przez turystów, co oczywiście zwiększa jego atrakcyjność.
Mechrey
Także dość rzadko odwiedzana wioska, która znajduje się około 15 km od Chong Khneas. Mechrey jest „bramą” do Ptasiego Sanktuarium Prek Toal. Wioska jest głównie nastawiona na rybołówstwo, ale znajdziesz tu także farmy krokodyli, pływającą szkołę czy farmę świń na wodzie. Z wioski można także wypatrzeć ptaki, które mieszkają w Prek Toal. Dodatkowo sam dojazd do tej miejscowości jest dość interesujący ze względu na krajobraz po drodze. Warto się tu wybrać popołudniem i zostać do zachodu słońca.
Ptasie Sanktuarium w Prek Toal
Bardzo ciekawa opcja dla miłośników żywej przyrody. Ten widowiskowy rezerwat jest najważniejszym miejscem lęgowym dla ptaków wodnych, także wielu gatunków zagrożonych wyginięciem w Azji Południowo-Wschodniej. Najlepsza porą do odwiedzenia tego miejsca jest okres między grudniem a kwietniem, kiedy jest okazja do zobaczenia wielkiego skupiska zarówno lokalnych, jak i wędrownych ptaków. Na miejscu możesz spotkać m.in. pelikany, bociany, orły, ibisy oraz odnaleźć ciekawe siedliska i gniazda budowane przez ptaki.
Jednym z głównych problemów jest rosnąca liczbą mieszkańców Kambodży. Jeśli chodzi o Tonle Sap szacuje się, że w ciągu ostatnich 30 lat liczba ludzi mieszkających nad jeziorem podwoiła się. Trzeba pamiętać, że tylko obywatele khmerscy otrzymują dokumenty, więc ta liczba może być większa. Ciągle rosnąca liczba ludności ma negatywny wpływ na cały ekosystem Tonle Sap.
Kolejnym problemem jest niewłaściwa gospodarka wodna na Tonle Sap. Zbyt duże i praktycznie niekontrolowane połowy, skomplikowane prawo dotyczące połowów, często opierające się jeszcze na przepisach z czasów kolonialnych oraz kłusownictwo. Wszystko to powoduje, że w Tonle Sap z roku na rok jest co raz mniej ryb. Zmusza to rybaków do przebranżowienia się na rolnictwo, co w związku z coraz mniejszą ilością wody, też nie jest dobrym pomysłem w dłuższej perspektywie.
Nie tylko jezioro
Tonle Sap jest interesującą propozycją na półdniowe lub całodniowe urozmaicenie Twojej wycieczki do Kambodży. Na miejscu zobaczysz nie tylko jezioro, które jest ewenementem w skali światowej, ale także ludzi, którzy mieszkają tu na co dzień i pracują w warunkach, które nam, turystom z „zachodu” ciężko sobie nawet czasem wyobrazić. To właśnie autentyczność jest największą zaletą tego miejsca. Chcesz zobaczyć najciekawsze zakątki Tonle Sap w towarzystwie Wczasywazji.pl? Nasze biuro podróży zachęca do zbierania inspiracji na wymarzone wyprawy mimo tymczasowo zamkniętych granic. Zapytaj o szczegóły już dziś!
