Według różnych podań w XI wieku Angkor mógł liczyć między 750 a 1 milion mieszkańców, co czyniło go największym miastem ówczesnego świata. W tamtych czasach, największe miasto Polski – Gdańsk/Kraków liczyło około 20 tyś mieszkańców.
W XV wieku miasto zostało opuszczone przez mieszkańców i na kilkaset lat zapomniane. Stolicę kraju po najeździe tajskim w 1432 roku przeniesiono do Phnom Penh, obecnej stolicy Kambodży. Rok 1432 uważa się za kończącą angorski okres w historii tego kraju.
Istnieje kilka przyczyn upadku Imperium Khmerów. Główną przyczyną, ale na pewno nie jedyną był najazd Tajów z królestwa Ayutthaya w 1431 roku. To wydarzenie na pewno miało duży wpływ na ostateczny upadek królestwa, ale według różnych badań, np. według antropolożki Alison Kyry, proces ten trwał od jakiegoś czasu, a najazd Tajów był przysłowiową „kropką na i”. Według Pani Kyry jak i innych badaczy na upadek imperium miały wpływ zmiany religijne (być może zmiana kultu króla-boga na króla-Buddy), czynniki gospodarcze – miasto było położone w środku dżungli, część elit przeniosła się na tereny nadmorskie, gdzie łatwiej było o handel z Chinami. Istnieją przesłanki o czynnikach naturalnych – długotrwałe susze lub zbyt duże deszcze monsunowe. Właśnie z wodą wiąże się kolejna teza o upadku imperium - kiedy państwo zaczęło podupadać, przestało też panować nad wodą z sezonowych deszczy, co przyczyniło się do exodusu ludności. Istnieje jeszcze jedna ciekawa teoria, mówiąca o jednej z dużych przyczyn upadku – narkotykach i uzależnieniu nie tylko elit, ale i zwykłych mieszkańców imperium.
O wielkim Angkorze, zaginionym i zarośniętym dżunglą mieście pozostały legendy, które intrygowały podróżników z Europy. W 1586 r. misjonarz Antonio da Magdalena odnalazł Angkor. Niedługo po nim kolejni misjonarze dotarli do zarośniętych dżunglą ruin dawnego imperium. W 1860 lub 1861 roku, francuski podróżnik Henri Mouhot na nowo odkrył dawne imperium, a w 1863 opublikował książkę na ten fascynujących ruin.
Kompleks Angkor, to nie tylko prawie tysiąc świątyń, byłe miasta ale i zbiorniki wodne, które miały za zadanie magazynowania wody na porę suchą, ale przede wszystkim pokaz niesamowitych umiejętności budowniczych ze starożytnych czasów.
Angkor Wat – najbardziej znana świątynia z kompleksu Angkor. Nazwa oznacza miasto/stolicę świątyń. Jest to największy zabytek religijny na świecie o powierzchni 162 hektarów. Angkor Wat zostało zbudowane przez Suryavarmana II ku czci hinduskiego bóstwa Wisznu. Według legendy, budowę Angkor Wat zlecił Indra jako pałac dla swego syna. Wedle innej legendy, świątynia została zbudowana w ciągu jednej nocy przez boskiego architekta. W 12 wieku Angkor Wat przemianowano na buddyjską świątynię, by pod koniec imperium znowu stała się hinduistyczną świątynią. Podobno budowa rozpoczęła się w 1113 roku i trwała między 30 a 35 lat. W tym czasie zbudowano ponad 250 budowli, a to wszystko znajduje się na planie prostokąta o wymiarach 1500 na 1300 metrów. Cały kompleks dodatkowo otacza fosa. Mówi się, że przy budowie Angkor Wat pracowało między 50 a 300 tysięcy robotników, kilka tysięcy artystów-rzemieślników oraz kilka tysięcy słoni. Wagę materiałów z którego zbudowano Angkor Wat szacuje się 5 milionów ton, a kamieniołom, z którego wydobywano materiał znajdował się około 35km od budowli.
Na Angkor Wat składają się dwa elementy: główna świątynia oraz pięć wież w formie pięcioelementowego wzoru geometrycznego symbolizują święto Górę Meru (w kosmologii hinduskiej i buddyjskiej), które znajdują się pośrodku świątyni. Oprócz tego znajdziemy niesamowity, ponad 900 metrowy arras zbudowany z kamienia, na którym wykłuto sceny z eposów indyjskich oraz z życia dworu. W przeszłości te płaskorzeźby były malowane w różnych kolorach. W przeszłości, w centrum świątyni znajdował się złoty posąg Wisznu jadący na grzbiecie garudy. W przeciwieństwie do innych świątyń, Angkor Wat jest skierowany w kierunku zachodnim.
Astronomia miała także duży wpływ na rozmieszczenie świątyń w kompleksie. W świątyni znajduje się miejsce do obserwowania Słońca i Księżyca. Oś zewnętrznej ściany wokół kompleksu jest dokładnie równa latom słonecznym w dniach, a jego obwód jest równy latom księżycowym w dniach.
Angkor Wat znajduje się na fladze khmerskiej oraz na lokalnej walucie. W 2014 roku na internetowej stronie CNN ukazał się artykuł o 13 najgroźniejszych schodach na świecie. Południowe schody w Angor Wat z nachyleniem sięgającym do 70 stopni znalazły się na tej liście.
Angkor Thom – zbudowana przez króla Dżajawarmana VII, zwanego ostatnim królem-budowniczym, ostatnia stolica imperium khmerskiego. Angkor Thom był zbudowany w XII wieku na planie idealnego kwadratu. Powierzchnia tego miasta wynosiła 9 km2. W centrum miasta znajduje się sławna buddyjska świątynia Bajon.
Poprzednią stolicą Angkoru była Jaszodharapura i do mniej więcej XIV wieku używano starej nazwy. Od 16 wieku zaczęto używać nowej nazwy – Angkor Thom. Rozrastające się nowe miasto wchłonęło pozostałości byłej stolicy wraz ze wspaniałymi sakralnymi budowlami: Phnom Bahkeng, hindusko-buddyjską świątynia z IX wieku; świątynia Baphuon z XI wieku poświęcona bóstwu Śiwie oraz Phimeanakas, hinduska świątynia z X wieku. Ostatnia świątynia, która dotrwała do obecnych czasów jest Prasat Top, hinduska świątynia z XIII wieku. Prasat Top obecnie to ruiny malutkiej świątyni, pochłoniętej przez dżunglę. Najważniejszą i najbardziej znaną świątynią w Angkor Thom jest buddyjska świątynia Bajon zbudowana przez Dżajawarmana VII. Bajon znajduje się w centrum Angkor Thom. Powierzchnia budowli to 156 x 141 m, konstrukcją przypomina wysoką, trójpoziomową piramidę. Na świątyni zostały zbudowane liczne wieże, gdzie do dziś zachowało się 53 wież symbolizujących liczbę ówczesnych prowincji Kambodży. Interesującym faktem jest technika budowy świątyni. Budynek został zbudowany z dopasowanych do siebie bloków wykonanych z piaskowca bez jakiekolwiek zaprawy. Fundamenty zostały wykonane z bloków wykonanych z laterytu. Na szczycie najwyższego kompleksu centralnego znajdowało się pomieszczenie z posągiem Buddy. Kompleks jest otoczony dwoma galeriami: zewnętrzną i wewnętrzną. Ściany galerii zewnętrznej zdobią sceny z życia Dżajawarmana VII oraz jego poddanych. Dzięki tym płaskorzeźbą współcześni historycy mogli poznać wiele szczegółów codziennego życia Khmerów. W trakcie wycieczki z nami z pewnością Wam o nich opowiemy. Na płaskorzeźbach galerii wewnętrznej znajdziemy ilustracje religijne. Najbardziej rozpoznawalną cechą Bayon są duże rzeźby ludzkich twarzy na każdej stronie wież. Do dnia dzisiejszego przetrwało prawie 200 takich twarzy, ale wciąż nie wiadomo kogo te twarze przedstawiały. Uważa się, że mogą to być twarze Buddy, ewentualnie bóstwa Brahmy lub jednego z bodhisattwów. Mogły to być też twarze króla Dżajawarmana VII.
Polskie Pracownie Konserwacji Zabytków brały udział w pracach architektonicznych i badaniach archeologicznych w świątyni Bajon w 1990 roku.
Baray Teuk Thla – Zachodni Baray to największy zbiornik wodny zbudowany w Angkor ludzkimi rękoma. Najprawdopodobniej zbiornik pochodzi z XI wieku, ma formę prostokąta o wymiarach 7.8 na 2.1 km. Jego pojemność to 53 mln m3 wody, co czyni go jednym z największych sztucznych zbiorników na świecie. Zbiornik znajduje się na zachód od Angkor Thom. Do dziś lokalni rolnicy korzystają z tego zbiornika. Ze względu na czystą i spokojną wodę, zbiornik służy także jako popularne miejsce do odpoczynku dla lokalnej ludności.
Taras Słoni – część świątyni Angkor Thom zbudowana przez króla Dżajawarmana VII jako wielka sala audiencyjna, miejsce spotkań publicznych oraz platforma widowiskowa do oglądania parad wojskowych. Długość Tarasu Słoni wynosi 350 metrów i do czasów obecnych zachowały się głównie fundamenty. Król Dżajawarmana VII był odpowiedzialny za największą ekspansję Imperium Khmerskiego. Za jego panowania w skład Kambodży weszło Królestwo Czampa, dzisiejszy Laos, Tajlandia, część Półwyspu Malajskiego oraz Birma. Współcześnie powrócono do wizyt Króla w tym miejscu.
Taras Trędowatego Króla – kolejne warte uwagi miejsce do odwiedzenia w Angkor Thom, zbudowane przez ostatniego króla-budowniczego. Nazwa wzięła się od posągu hinduskiego bogu śmierci – Yame, którego pomnik został odnaleziony w 15 wiek na miejscu. Posąg był pokryty mchem oraz przebarwieniami, co przypominało osobę chorą na trąd. Według legend, jeden z królów imperium – Dharmaradża 1 miał trąd i ów pomnik może przedstawiać właśnie jego. Dodatkowo na pomniku odnaleziono wyryto imię Dharmaradża 1. Według niektórych naukowców miejsce to mogło być królewskim krematorium.
Ta Prohm – buddyjska świątynia zbudowana na przełomie XII i XIII w., przez króla Dżajawarmana VII. Oryginalnie świątynia nazywała się Rajavihara i była zadedykowana matce króla. W świątyni wyznawano buddyzm mahajana (Wielkiego Wozu/Drogi); W dużej większości, poprzednie świątynie zazwyczaj były poświęcane buddyzmowi hinajany (Małemu Wozu/Drogi).
Ta Prohm do dnia dzisiejszego zachowała się prawie w niezmienionej formie od dnia jej odnalezienia, co czyni ją niezwykle fascynującą ze względu na korzenie drzew i roślinność, które porastają ruiny świątyni. Ten niesamowity widok czyni Ta Prohm najczęściej odwiedzaną świątynią w kompleksie Angkor.
Z inskrypcji znalezionych w świątyni, można się dowiedzieć, że z przeszłości, miejsce to było zamieszkane przez 18 arcykapłanów, 2740 celebrujących kapłanów, ponad 2000 aystentów oraz 61 niebiańskich tancerek. W skarbcu przechowywano 5 ton srebra, 35 diamentów, 45 tys. pereł oraz ponad 4500 innych drogocennych kamieni.
Ze względu na swój atrakcyjny i powalający wygląd, w tym miejscu był kręcony film „Tomb Raider” ze znaną aktorką Angelina Jolie. Podobno wytwórnia płaciła rządowi Kambodży 10 tys. USD dziennie za możliwość kręcenia filmu w ruinach Ta Prohm.
Ak Yum – według naukowców najstarsza świątynia w kompleksie Angkor. Inskrypcje odnalezione na kamieniach, wskazują datę 674 jako rok budowy lub poświęcenia świątyni. Na początku świątynia była prostą budowlą z kamienia, następnie około VIII-IX wieku świątynie rozbudowano. Miała wtedy piramidalny kształt, a jej podstawa wynosiła około 100 m2. W XI wieku podczas budowy Zachodniego Baray, Ak Yum została częściowo pogrzebana przez jeden z wałów. W 1932 roku, świątynia została odkopana przez archeologów.
Neak Pean – nieduża świątynia buddyjska wybudowana na sztucznej wyspie na jednym ze zbiorników wodnych.
Zachodnia Mebon – hinduistyczna świątynia, prawdopodobnie z XI wieku zbudowana pośrodku Baray Teuk Thla. W porze suchej do świątyni można się dostać na pieszo, w porze deszczowej Zachodni Mebon staje się wyspą.
Wschodni Baray – drugi co do wielkości zbiornik wodny w kompleksie Angkor. Zbiornik (obecnie suchy) został zbudowany około IX wieku. Jego wymiary to 7.5 na 1.8 km, a pojemności to 50 mln m3. Pomimo braku wody, Wschodni Baray można zobaczyć na zdjęciach satelitarnych. Do dziś nie znamy przeznaczenia Wschodniego jak i Zachodniego Baray. Naukowcy mówią o dwóch zastosowaniach: pierwsze i główne jako część systemu irygacyjnego, a drugie to religijne.
Wschodni Mebon – tak jak w przypadku Zachodniego Mebon, świątynia znajduje się na środku zbiornika Wschodniego Baray. Świątynia została poświęcona bóstwu Wisznu oraz dedykowana rodzicom króla Rajendravarman II. Budynek pochodzi z X wieku.
Prasat Phnom Krom – świątynia zbudowana na wzgórzu Phnom Krom w pobliżu Siem Reap. Ze 140 metrowego wzgórza w słoneczny dzień można zobaczyć Jezioro Tonle Sap. Phnom Krom w czasach kolonialnych była ostatnia stacją kolei, która dowoziła kamienie do Siem Reap z pobliskiego kamieniołomu.
Phnom Bakheng – jedna z 3 świątyń zbudowanych na wzgórzu. Zbudowana w IX wieku, prawie 200 lat wcześniej niż słynne Angkor Wat. Pierwotnie świątynia była poświęcona bóstwu Shiwa, a następnie zamieniona na miejscu kultu Buddy. Dzisiaj to bardzo popularne miejsce na oglądanie zachodu słońca, a dodatkowo jedna z najbardziej zagrożonych zniszczeniem świątynia w kompleksie Angkor.
Banteay Srei lub Banteay Srey – jedna z najpiękniejszych i niezwykłych świątyń w całym kompleksie Angkor. Banteay Srei można przetłumaczyć jako „Cytadela Kobiet” lub „Cytadela Piękna”. Świątynia zbudowana w X wieku, konsekrowana w 967 roku, czyli rok po chrzcie Polski i następnie przebudowana w XI wieku. Świątynia była poświęcona bóstwu Shiwie. Cytadela jest wyjątkowa z kilku względów: w porównaniu do innych świątyń, Banteay Srei jest bardzo małych rozmiarów; nie była zbudowana przez króla, ale przez jednego lub dworzan/doradców króla; materiał, z którego zbudowany świątynie to czerwony (czasami mówi się, że różowy) piaskowiec, który ma nie tylko przepiękny kolor, ale duża łatwość rzeźbienia w nim. Świątynia ma tylko nie oryginalny kolor, ale co świadczy o cudowności tego miejsca, to przepiękne i niezwykle fascynujące rzeźbienia i ornamenty, które zdobią świątynie.
Banteay Kdei – buddyjska świątynia z przełomu XII i XIII zbudowana przez króla Dżajawarmana VII. Świątynia inaczej zwana „cytadelą komnat” lub „cytadelą mnisich cel” z powodu okupowania świątyni do lat 60-tych ubiegłego wieku. Ze względu na słaba jakość materiałów użytych do budowy, obiekt jest obecnie w ruinie.
Oprócz mnisich cel, w Banteay Kdei znajdziemy zbiornik wodny „Srah Srang” zwany „królewskim basenem”. Zbiornik wodny o wymiarach 700 na 300 m zapoczątkował budowę król Rajendraverman w X wieku, a dokończył i upiększył król Dżajawarmana VII. Miejsce to służyło jako łaźnia dla króla i jego żon. Zbiornik otaczają wysokie drzewa, a woda cały rok miała turkusowy kolor. Na środku basenu znajdował się wielki głaz, na którym była zbudowana mała drewniana świątynia, gdzie król poddawał się medytacji.
Obecnie ze zbiornika korzystają lokalni rolnicy.
Spean Thmor (także: Spean Thma) – jeden z niewielu kamiennych mostów z okresu Angkor, który ostał się do dzisiejszych czasów. Most był zbudowany w korycie nie istniejącej już rzeki Siem Reap i znajdował się między Angkor Thom, a Wschodnią Baray. Prawdopodobnie most był remontowany około 15 wieku, na co wskazują stosowane kamienne bloki z piaskowca.
Prasat Kravan – niewielka hinduistyczna świątynia zbudowana w X wieku. Świątynia na tle innych wyróżnia się materiałem z jakiego zbudowano budynek. Prasat Kravan składa się z pięciu wież zbudowanych z niedużych czerwonych cegieł w przeciwieństwie do pozostałych świątyń, zbudowanych z dużych bloków wykonanych z piaskowca.
Kbal Spean – popularnie zwana Rzeką lub Doliną Tysiąca Ling. Miejsce to znajduje się niecałe 50 km od Siem Reap na zboczu Wzgórza Kulen. Rzeka lub Dolina Tysiąca Ling to nie monumentalna świątynia w stylu Angkor Wat czy Bajon, a wykute w skałach i kamieniach lub rzeźbione falliczne lingamy – symbole Bóstwa Shivu, yoni reprezentującę boginię Shakti, wizerunki innych bóstw (Visznu, Rama, Lakshmi czy Brahma) oraz sceny przedstawiające hinduską mitologię czy zupełnie przyziemne zwierzęta, jak krowy czy żaby.
Te wspaniałe rzeźby zostały wykonane za panowania dwóch królów: Suryayarmana I oraz Udayadityayarmana II, którzy rządzili w XI i XII wieku. 1000 ling zostało wykonanych za króla Suryayarmana I w XI wieku, a ich autorami byli pustelnicy zamieszkujący okolice. Rzeka Tysiąca Ling została odkryta w 1969 roku.
Lingamy można oglądać w porze suchej, kiedy w korycie rzeki woda ma niski poziom.
Ile zajmuje dojazd z Siem Reap do Angkoru?
Jeśli zdecydujemy się na podróż tuk-tukiem, z centrum miasta do kompleksu ruin dotrzemy w ok. 20 minut.
Czym najlepiej poruszać się po Angkorze?
My polecamy tuk-tuki – odległości między świątyniami bywają duże.
Ile kosztuje wstęp do Angkoru?
Bilet wstępu do kompleksu ruin kosztuje 37 USD i obejmuje całość przybytku. Warto przygotować się na to, że bilet sprawdzany jest kilkakrotnie, osobno w każdym kompleksie, warto więc mieć go pod ręką, a już na pewno – nie wyrzucać. Zresztą spokojnie można go sobie zostawić na pamiątkę.
Zdradzimy Wam pewną tajemnicę: serce zabytkowego kompleksu – świątynię Angkor Wat, najlepiej zwiedzać o zachodzie słońca. Poza bajeczną grą świateł, zyskamy coś jeszcze cenniejszego – brak dzikich tłumów turystów. Najlepiej udać się tam po pysznym lunchu w lokalnej, khmerskiej jadłodajni i na spokojnie, momentami nawet kameralnie, cieszyć się pięknem tej świątyni u schyłku dnia.
Nie ma przeszkód by zwiedzać zabytki Angkoru na własną rękę, ale nikt nie zagospodaruje nam czasu tak, jak lokalny przewodnik. W zależności od tego, ile na zwiedzanie przeznaczymy czasu, pomoże nam on wykorzystać go do cna, bez zbędnego błądzenia, satysfakcjonująco, z wieloma cennymi wskazówkami i intrygującymi ciekawostkami. Nasza wycieczka do Angkoru nie ma nic wspólnego z pospiesznym zwiedzaniem w dużej grupie, uwalnia Was także od konieczności siedzenia z nosem w telefonie lub drukowanym przewodniku. W Angkorze warto podnosić głowę wysoko, patrzeć, chłonąć atmosferę i wsłuchiwać się w dźwięki świątyni.
