Wybierając się do krajów tropikalnych, jakimi niewątpliwie są państwa Azji Południowo-Wschodniej, warto bliżej przyjrzeć się kwestiom bezpieczeństwa w podróży i zasięgnąć informacji odnośnie skutecznego przeciwdziałania potencjalnym chorobom zakaźnym czy zatruciom pokarmowym. Od niedawna osobne miejsce na liście zagrożeń zajmuje COVID-19.
Szczepienia ochronne dla podróżujących
Szczepienia ochronne dla podróżnych to szczepienia wymagane lub zalecane dla wszystkich osób wybierających się za granicę, a zwłaszcza dla tych, które planują wyjazd do krajów strefy tropikalnej. Ich wykonywanie ma na celu zapobieganie zachorowaniom oraz rozprzestrzenianiu się groźnych chorób zakaźnych, występujących w danym regionie świata.
Szczepienia można podzielić na dwa główne typy: szczepienia wymagane i zalecane. Obecnie jedynie szczepienia przeciwko żółtej gorączce (żółta febra) oraz przeciw zakażeniom meningokokowym są obowiązkowe przy wyjeździe do niektórych krajów, pozostałe szczepienia ochronne są zalecane, co oznacza że ich wykonanie jest dobrowolne.
Rekomendacje odnośnie wymaganych bądź zalecanych szczepień wystawiają organizacje zdrowia, takie jak np. WHO (Światowa Organizacja Zdrowia).
Gdzie szukać informacji na temat szczepień ochronnych przed podróżą do Wietnamu?
W dobie internetu praktycznie wszystkie potrzebne informacje możesz zdobyć bez wychodzenia z domu. Jeśli zależy ci na rzetelnej wiedzy odnośnie szczepień przed podróżą, warto w tym celu odwiedzić strony internetowe Głównego Inspektoratu Sanitarnego, Państwowego Zakładu Higieny, Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) czy Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom (CDC).
Przydatne linki:
Gdzie wykonać szczepienia przed wyjazdem?
W celu uzyskania specjalistycznej porady z zakresu zagrożeń dla zdrowia w kraju, do którego zamierzasz się udać, zalecanych bądź wymaganych szczepień, odpowiedniego przygotowania do wyjazdu oraz profilaktyki, warto skontaktować się z lekarzem medycyny podróży. Na terenie całego kraju funkcjonują stacje sanitarno-epidemiologiczne (wojewódzkie, powiatowe i graniczne), a także specjalistyczne poradnie, np. Poradnia Medycyny Podróży, Poradnia Chorób Zakaźnych, Poradnia Szczepień Ochronnych, Poradnia Chorób Tropikalnych, Certyfikowany Ośrodek Medycyny Podróży i wiele innych podobnych placówek, gdzie można nie tylko skonsultować się z lekarzem, ale także zaszczepić. Odpowiednie szczepienia można wykonać również w punktach szczepień, funkcjonujacych przy zakładach opieki zdrowotnej.
Kiedy się zaszczepić przed podróżą?
Warto wiedzieć, że nie zawsze wizyta u lekarza medycyny podróży oraz konkretne szczepionki w punktach szczepień dostępne są z dnia na dzień. Jak wynika z naszego doświadczenia, wiele zależy od wielkości miasta, w którym mieszkasz lub w którym planujesz wykonać szczepienia przed podróżą. Zazwyczaj, im większe miasto, tym większa dostępność tego typu usług. Rekomendujemy zainteresowanie się tematem szczepień odpowiednio wcześniej, najbezpieczniej miesiąc-dwa przed podróżą – wtedy jest największa szansa dopilnować wszystkiego bezstresowo. Niekiedy czas oczekiwania na wizytę u lekarza medycyny podróży wynosi dwa tygodnie, podobnie jest z terminami w punktach szczepień oraz w kwestii dostępności danych szczepionek. W praktyce często wygląda to tak, że trzeba obdzwonić kilka placówek, bo nie wszystkie szczepionki zawsze dostępne są na miejscu. Nawet z pominięciem wizyty u lekarza medycyny tropikalnej (którą mimo wszystko zawsze polecamy) i przy pomyślnym umówieniu wizyty w punkcie szczepień z dnia na dzień, absolutne minimum na zgłębienie tematu szczepień to 2-3 tygodnie. Zdecydowanie przyjemniej podróżuje się, gdy ramię czy udo po wkłuciu już nie boli ;)
Warto mieć również na uwadze, że 14 dni przed planowaną podróżą wystarczy, jeśli wykonujesz szczepienia jednodawkowe, jednak w przypadku konieczności podania kilku dawek (jak np. przy WZW B) – 6-8 tygodni przed datą wyjazdu to minimum.
Szczepienia zalecane dla wszystkich podróżujących do Wietnamu
Podróżującym do Wietnamu zaleca się szczepienia przeciwko następującym chorobom:
- Żółtaczka typu A i B* – to choroby inaczej zwane WZW A i WZW B lub wirusowe zapalenie wątroby typu A czy B. WZW A to choroba układu pokarmowego, która w ostrym przebiegu charakteryzuje się takimi objawami, jak: wysoka gorączka, nudności i ogólne złe samopoczucie, a po kilku dniach rozwija sie żółtaczka. Wywołują ją wirusy zapalenia wątroby typu A, a zarazić się można poprzez kontakt z osobą chorą lub też spożywając zakażoną wodę i żywność – szczególnie uważać należy na wodę, lód, surowe owoce i warzywa. WZW B* jest natomiast chorobą ciężką, która przebiega niemal bezobjawowo lub też przypominając grypę – może wystąpić gorączka, ból stawów, osłabienie, brak apetytu, nudności i wymioty. Do zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B dochodzi poprzez bezpośredni kontakt uszkodzonej skóry lub błon śluzowych z zakażoną krwią i innymi wydzielinami, np. podczas stosunku płciowego, zabiegów medycznych czy kosmetycznych, użycie zakażonych igieł itp.
*Jeśli chodzi o wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B) – powszechnymi szczepieniami na tę chorobę została objęta większość osób urodzonych po 1986 roku (jednak wiele wcześniejszych roczników szczepiło się „prywatnie” lub przy okazji zabiegów medycznych itp.). Z doświadczenia wiemy, że wielu 30- 40- czy 50-latków nie pamięta lub nie wie czy było szczepionych na tę przypadłość, a jednocześnie nie posiada żadnych dokumentów potwierdzających ten fakt. Jednocześnie (wg informacji z punktu szczepień) odporność nabyta po szczepieniu starcza na całe życie, nie ma więc sensu go powtarzać. W takiej sytuacji warto wykonać badanie krwi na przeciwciała anty-HBs, którego koszt wynosi około 35 zł, a które rozwieje wątpliwości odnośnie posiadanej odporności (wynik badania najlepiej skonsultować z lekarzem).
- Dur brzuszny – ostra choroba zakaźna, wywoływana przez pałeczkę Salmonella typhi. Do zarażenia dochodzi poprzez spożywanie zanieczyszczonej wody i jedzenia (surowe owoce i warzywa, mleko, owoce morza). Wśród objawów najczęściej wymienia się: nasilająca się gorączkę, ból głowy, brak apetytu, bezsenność, biegunkę lub zaparcia. Nieleczona choroba daje bardzo poważne powikłania, w wyniku których może dojść do śmierci.
- Tężec – to ciężka, bakteryjna choroba, do zakażenia którą dochodzi poprzez kontakt uszkodzonej skóry z ziemią, kurzem czy pyłem ale również wodą. Każde skaleczenie, zadrapanie bądź rana może nieść ze sobą ryzyko zachorowania. Do głównych objawów tężca należą: silne skurcze mięśni, m.in. szczękościsk. Bardzo niebezpieczne są wszelkie powikłania, które w efekcie mogą doprowadzić do śmierci chorego.
- Błonica – to groźna, zagrażająca życiu choroba, atakująca drogi oddechowe i skórę, wywoływana przez bakterię. Do zrażenia dochodzi drogą kropelkową, poprzez kontakt z chorą osobą.
- Kleszczowe zapale mózgu – groźna, wirusowa choroba odkleszczowa, atakująca ośrodkowy układ nerwowy. Pierwsze objawy są zbliżone do grypy, następnie pojawiają się bóle głowy, gorączka, nudności i wymioty oraz objawy neurologiczne.
- Krztusiec – choroba atakująca błony śluzowe dróg oddechowych – głównie krtani, tchawicy i oskrzeli, wywoływana przez pałeczki krztuśca. Do zarażenia chorobą dochodzi poprzez drogę kropelkową lub bezpośredni kontakt z osobą chorą. Do najczęstszych objawów krztuśca należą: w pierwszej fazie choroby – gorączka, katar i suchy kaszel, a wraz z rozwojem infekcji – napady duszności, łzawienie oczu, wybroczyny na spojówkach, krwotoki z nosa.
Inne choroby tropikalne:
- Denga i zika – wirus zika (ZIKV) to groźna, wirusowa choroba zakaźna, rozprzestrzeniana przez ten sam gatunek komara z rodziny Aedes, co w przypadku dengi - Aedes aegypti lub Aedes albopictus. Jeśli chodzi o dengę, nie ma możliwości, by zarazić się poprzez kontakt z chorym, w przypadku zika, możliwe jest zarażenie poprzez stosunek płciowy czy transfuzję krwi oraz z matki na płód. Denga może przybierać 3 postaci kliniczne: ostry stan gorączkowy, gorączka denga oraz gorączka krwotoczna denga, która wcześniej nieleczona może prowadzić do wstrząsu i śmierci chorego. Objawami charakterystycznymi zarówno dla dengi, jak i zika są: gorączka, bóle stawów oraz charakterystyczna wysypka plamisto-grudkowa. Na tę chwilę nie ma dostępnych szczepionek na te choroby (tu kluczowa jest ochrona przeciw ukąszeniom komarów).
- Malaria – to kolejna choroba tropikalna, odnotowywana m. in. w krajach Azji Południowo-Wschodniej, na którą póki co nie opracowano skutecznej szczepionki. Wywołują ją pasożyty Plasmodium (zarodziec malarii). Objawy malarii, pojawiające się zazwyczaj między 10 a 15 dniem od ukąszenia komara, obejmują gorączkę, bóle głowy i wymioty. Nieleczona malaria jest poważnym zagrożeniem życia. W zapobieganiu malarii kluczową rolę odgrywa profilaktyka, czyli zapobieganie ukąszeniom komarów. Na rynku dostępne są także leki przeciwmalaryczne. Wietnam osiągnął znaczny postęp w kontroli malarii - od 2008 do 2017 r. liczba przypadków tej choroby zmniejszyła się o 60%.
Szczepienia zalecane w szczególnych przypadkach
Ten rodzaj szczepień zalecany jest osobom podróżującym przed długi czas (ponad miesiąc) czy odwiedzającym tereny słabo rozwinięte, np. rolnicze. Wśród zalecanych szczepień wymienia się te przeciwko:
- Japońskiemu zapaleniu mózgu
- Zapaleniu opon mózgowych
- Wściekliźnie
- Cholerze
- Gruźlicy.
Ile kosztują szczepienia dla podróżników?
Szczepienia dla podróżnych są szczepieniami płatnymi, co oznacza, że nie są refundowane przez NFZ. Ceny poszczególnych szczepionek są bardzo różne i mogą wahać sie od kilkudziesięciu do ponad 300 zł. Na ich cenę ma również wpływ to, gdzie są wykonywane. Jeśli więc zależy ci na wykonaniu pełnego kompletu szczepień do Wietnamu, musisz sie liczyć z kwotą rzędu kilkuset złoty.
Przykładowa cena za pakiet: WZW A (pierwsza dawka), błonica i tężec oraz dur brzuszny, to na tę chwilę (rok 2022) około 600 zł.
Zdania temat każdych szczepień są podzielone. W internecie można znaleźć zarówno przeciwników, jak i zwolenników szczepień przed podróżą do Wietnamu. Jedni uważają je za kosztowne i zbędne, bo wystarczy uważać na to, co i gdzie się je czy pije, stosować się do podstawowych zasad higieny oraz zaopatrzyć w środki przeciwko insektom, by podróżować po Wietnamie bezpiecznie. Dla innych wyjazd w tak egzotyczne miejsce bez odpowiedniej profilaktyki wydaje się zbyt dużym ryzykiem.
Tak naprawdę każdy, kto wybiera się do Wietnamu czy też innego tropikalnego kraju, musi podjąć indywidualną decyzję w kwestii szczepień, biorąc pod uwagę rejony, do których się wybiera, stan swojego zdrowia, długość pobytu, planowane aktywności oraz towarzyszy podróży (szczególnie jesli chodzi o kobiety w ciązy lub dzieci). Nie warto opierać się na opiniach przypadkowych osób z forów internetowych – nigdy nie wiemy, jakie jest ich realne doświadczenie i czy przypadkiem jednorazowo im się nie poszczęściło.
Warto zauważyć, że wiele z wymienionych wyżej szczepień (jak chociażby WZW B czy tężec), z powodzeniem przyda się także w Polsce.
